I koronatider er det mykje nytt å læra, særleg om økonomi. Regjeringa leverer den eine pakka etter den andre, og det er lett å gå i surr i kor mange milliardar det er i kvar. Var det 10, 20 eller 50 milliardar ?

Lærdom nr 1: pengane finst, iallfall når det er noko som er skikkeleg viktig.

Vi har høyrt det før at sekstimarsdag kan vera ein god tanke, men dessverre, det blir for dyrt. Alle forsøk på å nemna oljefondet har blitt avvist som galskap. Det skal ikkje rørast, og   handlingsregelen set strenge grenser.

Lærdom nr 2: Det er faktisk «litt å gå på», for i seinare tid har det vore fleire år ein ikkje har brukt så mykje av oljepengane som handlingsregelen tillet.

Hovudlærdom: Når næringslivet kjem i knipe, sit milliardane laust.

Er det da så sikkert at sekstimarsdagen blir «for dyr»? – Dersom den er skikkeleg viktig? Kor mange sekstimarsdagar kunne vi få ut av berre ein einaste milliard? I institusjonar som sjukeheimar eller barnehagar trengst det full stillingskompensasjon for å gjennomføra sekstimarsdag. Det vil seia at der det er 20 tilsette i full stilling som skal gå frå 7,5 timars dag til 6 timars dag, trengst det fem nye tilsette. For å gjera reknestykket enkelt, kan vi seia at ein tilsett kostar 750.000 kroner i året (inkl alt som kjem i tillegg til lønna). Fem nye tilsette vil da kosta 3,75 millionar kroner i året. Ein milliard vil dekka utgiftene til 267 nye tilsette – minst. Det vil seia sekstimarsdag på 53 institusjonar med 20 tilsette, eller 26 institusjonar med 40 tilsette, eller 13 institusjonar med 80 tilsette. Det kan ein få for ein milliard kroner i eitt år.

Kva kunne ein ikkje få til med 20 milliardar i månaden?

Alle gode reformer har ei utgiftsside og ei inntektsside. Dei som er skeptiske til sekstimarsdagen, gløymer lett kva gevinsten kan bli. Tidlegare forsøk har vist at dei tilsette får ein betre kvardag, det gir meir trivsel, og det blir betre for brukarane – anten dei er sjukeheimsbrukarar eller barnehagebarn. Er målet fleire på heiltid, vil sekstimarsdagen vera meir effektiv enn strenge ord om heiltidskultur.

Ein ansvarleg økonom som les dette, kan sjølvsagt forklara oss at så enkelt er det ikkje. Det vil ikkje overraska.

Men i første omgang snakkar vi om pilotprosjekt der det er spesielt mykje interesse for å setja i gang. Draumen er at i tida etter koronaen skal det finnast ein post på statsbudsjettet som heiter sekstimarsdagsfondet. Der kan dei kommunane som vil starta ein pilot, søkja om støtte.

Kor stort skal sekstimarsdagsfondet vera? Det avgjer dei som har makta. Som du ser ovanfor, kan ein liten milliard, gi vel 1300 tilsette sekstimarsdag i eitt år.

Aksjonskomiteen for sekstimarsdagen

21.04.2020

 

Ebba Wergeland, spesialist i arbeidsmedisin og Kåre Pedersen, hovedtillitsvalgt ved Tine Heimdal – på samme møte!

Mykje er vakkert i det norske arbeidslivet – som bedriftsdemokratiet og den norske modellen Men kor langt er det gode samarbeidet til å lita på? Kor lenge er ein avtale ein avtale?

Dei om lag 140 tilsette på Tine Heimdal vart for meir enn ti år sia einige med arbeidsgivaren om at det vellukka forsøket med sekstimarsdag skulle bli ei varig ordning. Dei hadde diskutert korleis arbeidsdagen kunne bli meir effektiv, dei tilsette gav mellom anna avkall på fellespausar for å kunna gå tidlegare heim frå jobben. Dei vart einige, og i alle åra etterpå har ordninga fungert godt. Dei tilsette og dei som dei lever i lag med har nytt godt av ein betre kvardag. Produksjonen har til og med auka!

Så kjem meldinga om at dei som sitt på toppen i Tine vil ta vekk sekstimarsdagen. Det skal vera eit sparetiltak. Dei vil altså gå tilbake på ein avtale som har fungert i mange år. Dei tilsette har ikkje sagt seg einige. Men det kan sjå ut til at arbeidsgivaren vil bryta avtalen likevel. Er det slik bedriftsdemokratiet verkar?

Hadde dei enda hatt eit argument ein kunne forstå. Men korleis kan dette vera eit sparetiltak? Dersom arbeidsdagen skal bli ein og ein halv time lenger, må lønna aukast tilsvarande. Ulempene for arbeidarane er ikkje like lette å måla. Kan ein utan vidare gå ut frå at dette vil bety tilsvarande meir produksjon? Er det nokon som trur ein arbeidar er ein robot som berre kan programmerast til å verka i ein og ein halv time meir – med same produktivitet? Med lengre dag kan dei til dømes ha bruk for å få tilbake den gamle pauseordninga.

Dersom arbeidsgivaren kan «avvikla» ein velfungerande avtale på så lettvint vis, kan ein mistenkja at det ligg andre omsyn under eller bakom. Er sekstimarsdagen eigentleg er for god? Er det nokon som fryktar at den skal spreia seg, at fleire skal krevja å få same rett til ein betre kvardag som dei Tine-tilsette no har hatt sia 2006? I så fall er dette ei sak som gjeld langt fleire enn dei tilsette på Tine Heimdal, det er eit trugsmål mot alle dei fagorganiserte i og utanfor LO som har sekstimarsdagen på programmet, og som har venta lenge og tolmodig på at den skal gjennomførast.

LO har eit langsiktig mål om sekstimarsdag. Kan dette lokale åtaket på ein svært godt fungerande sekstimarsdag fortena ein solidarisk redningsaksjon?

Magnhild Folkvord

 

Fagbladet • 04. november 2019, 04:11 • Magnhild Folkvord, Aksjonskomiteen For Sekstimarsdagen

«SEKSTIMERSDAGEN er absolutt ikke veien å gå», seier forskar Nina Amble i eit intervju med Fagbladet. Ho meiner fire dagars veke er ei betre løysing for å få meir heiltid og rekruttera til helsesektoren. Dersom ho reknar med ei arbeidstidsforkorting til 30 timars veke, vil det vera tale om fire 7,5 timars dagar i veka for dei som arbeider på dagtid. Utan arbeidstidsforkorting vil dei fire arbeidsdagane i snitt vera på omlag 9,4 timar.

Det er ikkje lett å skjønna Amble si skepsis til sekstimarsdagen. Når ho seier at ho er så «lei de livmorfeministene … [som] kommer som en torpedo fra siden og skal ha sekstimersdag», blir det vanskeleg å følgja med. Er det nokon som vil torpedera kravet om heiltid med krav om sekstimarsdag? I Aksjonskomiteen for sekstimarsdagen ser vi sekstimarsdag og heiltid som to sider av same sak.

Den arbeidstida som gir full jobb i dag, er for lang for så mange. Vi treng ein arbeidsdag som er til å leva med, også i dei tyngste kvinneyrka. Kvinner som har prøvd sekstimarsdag i ein forsøksperiode har komme til at dersom sekstimarsdagen kunne bli ei varig ordning, ville dei sjå lyst på å stå i full jobb til ordinær pensjonsalder. Men utan det ville dei gå av med førtidspensjon ved første høve.

Amble seier at kampen for heiltid blir bremsa av at det er «kjempevanskelig å få damer til å prøve nye ting». Ein litt underleg påstand, synest vi. Ganske mange kvinner, og også ein del menn, har hatt høve til å prøva sekstimarsdag, altså ein heilt «ny ting», på arbeidsplassane sine. Kanskje var det litt skepsis på førehand, men når forsøksperioden var over, var det stor sorg over at dei måtte tilbake til gammal ordning.

Vi meiner det er svært viktig å få til ordningar som gjer at flest mogeleg kan velja heiltid framfor deltid. Det er også eit viktig føresetnad for at dei fleste kvinner skal kunna bli økonomisk sjølvstendige.

Men det krev at heiltid betyr ein arbeidsdag som er til å leva med, også i dei tyngste kvinnedominerte yrka. Kvifor lagar Amble ein motsetnad mellom sekstimarsdag og 30 timars veke? Dersom det var mogeleg å bli einige om at normalarbeidsdagen er det grunnleggjande i kampen om arbeidstida, kunne vi starta med å redusera arbeidsveka frå 37,5 timar til 30 timar og normalarbeidsdagen frå 7,5 timar til 6 timar. I dag finst det avtalte ordningar for å avvika frå 7,5 timar dagleg der det er særleg gode grunnar for det. Det må det framleis vera når normalarbeidsdagen blir redusert til seks timar.

Når skift og turnus skal organiserast ut frå ein kortare normalarbeidsdag, reknar vi dei som gjer jobben, som dei beste ekspertane til å laga nye, gode ordningar. Vi trur det er ein lettare veg enn Amble si oppskrift som ifølgje intervjuet er å «dytte og dra for å få flere til å jobbe heltid». Fagforbund som representerer ein halv million menneske, der fleirtalet er kvinner, greier iallfall å krevja både rett til heiltid og kortare normalarbeidsdag!